Na rynku bursztynu w najbliższym czasie zapowiada się wiele zmian. Niepokój w branży bursztynniczej wzbudza wprowadzenie nowelizacji do ustawy Prawo geologiczne i górnicze, która zakłada znaczne zmiany w zakresie pozyskiwania surowca w Polsce. I mimo że rodzime wydobycie pokrywa jedynie 10 procent zapotrzebowania rynku, to polscy bursztynnicy mają powody do obaw.
Zmiany, które mają zostać wprowadzone, z całą pewnością zmienią sytuację na polskim rynku biżuterii z bursztynem i prawdopodobnie spowodują wzrost cen. A te w ostatnim czasie wzrastały już wielokrotnie. Bursztynnicy obawiają się, że po wprowadzeniu nowelizacji kłopoty z pozyskaniem bursztynu mogą być jeszcze większe niż obecnie.
Powód wprowadzenia zmian
Jak czytamy w Projekcie ustawy o zmianie ustawy Prawo geologiczne i górnicze oraz niektórych innych ustaw, zmiany wymuszone są zwiększeniem wydobycia bursztynu zarówno legalnego, jak i nielegalnego. Ustawodawca zauważa, że od 2009 roku odnotowano wzrost cen bursztynu, z ok. 1 tys. zł/kg do ok. 8 tys. zł/kg (cena zależy od rodzaju surowca, a także od wielkości bryły; jednostkowo może sięgać nawet 13 tys. zł za kg), co w żadnej mierze nie przekłada się na wysokość stawek opłat eksploatacyjnych. Opłaty, jak czytamy w wyjaśnieniach do nowelizacji ustawy, są bardzo niskie w stosunku do ceny surowca na rynku. Stawka, zgodnie z załącznikiem do obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 8 sierpnia 2014 r. w sprawie stawek opłat na rok 2015 z zakresu przepisów Prawa geologicznego i górniczego, wynosi dla bursztynu 10,26 zł za kilogram surowca. Wprowadzenie zmian podyktowane jest także stale rosnącym nielegalnym wydobyciem surowca. Wysokie ceny bursztynu spowodowały bowiem, że znacznie zwiększył się obrót nielegalnym surowcem w Polsce. W wyniku tego na rynek trafia bursztyn pozyskany metodą mechanicznego wypłukiwania surowca z piasku, która to metoda degraduje środowisko. Mimo prób przeciwdziałania temu procederowi, nie udaje się zniwelować zagrożenia, co skłania ustawodawcę do wprowadzenia daleko idących zmian.
Zmiany na rynku
Nowelizacja zakłada, że bursztyn będzie poddany procedurze koncesyjnej na poszukiwanie oraz rozpoznanie. Koncesję wydawać będzie nie tak jak obecnie marszałek województwa czy starosta, ale minister do spraw środowiska. Jak czytamy w wyjaśnieniu, obecnie praktyką jest prowadzenie wydobycia w ramach pozwolenia na poszukiwanie. Przedsiębiorcy nie występują o koncesje na wydobywanie. Przykładowo w woj. pomorskim obowiązywała jedna koncesja i 100 pozwoleń (stan na 30 czerwca 2015 r.). Ponadto proponowane zapisy wprowadzają przepisy szczególne dotyczące bursztynu, które przewidują, że każde nielegalne poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie tej kopaliny będzie karane, niezależnie od rozmiaru szkody wyrządzonej w mieniu lub środowisku. Kwalifikacja czynu zostanie zmieniona z wykroczenia na przestępstwo, a także znacznie zwiększone zostaną kary finansowe – adekwatnie do wartości strat ponoszonych przez Skarb Państwa oraz zniszczeń środowiska spowodowanych nielegalnym wydobywaniem bursztynu. Proponowana stawka opłat podwyższonych dla nielegalnego wydobycia bursztynu to 400 tys. zł za każdy rozpoczęty kilometr terenu objętego działalnością (z tym, że każdy rozpoczęty kilometr liczy się jako cały). W wyniku wprowadzonych zmian ustawodawca oczekuje, że uda się zniechęcić do nielegalnego pozyskiwania surowca ze względu na zwiększenie kary. Nowelizacja zakłada również zwiększenie opłat eksploatacyjnych, i to nawet 80-krotnie, z 10,26 do 800 złotych za kilogram wydobytego bursztynu niezależnie od jego jakości. Największe kontrowersje w branży jubilerskiej wzbudza objęcie bursztynu własnością górniczą. Obecnie bursztyn objęty jest prawem własności nieruchomości gruntowej, co oznacza, że jego właścicielem jest właściciel działki, na której surowiec się znajduje. W wyniku nowelizacji właścicielem bursztynu stanie się Skarb Państwa, który będzie zawierał umowy na eksploatację złóż. Plany nowelizacyjne wywołały sprzeciw bursztynników, głównie za sprawą braku konsultacji ze środowiskiem. Mimo wystosowania listów sprzeciwu wysłanych do Ministerstwa Środowiska, uchwalenie nowelizacji Prawa geologicznego i górniczego przewidziane jest na III kwartał roku, co oznacza, że nowe przepisy zaczną obowiązywać już niebawem.
Poszukiwanie bu rsztynu
Nowelizacja Prawa geologicznego i górniczego nie jest jedyną zmianą dokonującą się na rynku bursztynu. Od kilku miesięcy nie cichnie dyskusja o planach rządu, który chce przekopać Mierzeję Wiślaną w celu zwiększenia możliwości przeładunkowych polskich portów i usprawnienia żeglugi. Przekopanie kanału przez mierzeję planuje się na lata 2016-2022. Z informacji radiogdańsk.pl wynika, że przekop może przynieść polskiemu państwu dodatkową korzyść, ponieważ podczas wybierania ziemi budowlańcy mogą natrafić na gigantyczne złoża bursztynu. Przedstawiciele Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej (MGMiŻŚ) poinformowali, że przekop spowoduje, że wydobyte zostaną tony bursztynu, warte nawet 880 milionów złotych. O ile informacje te znajdą potwierdzenie w rzeczywistości, możemy mieć do czynienia ze zmianami na rynku biżuterii z bursztynem w Polsce.
