Prawa autorskie w branży jubilerskiej – Praktyczny poradnik

Branża jubilerska to świat pięknych projektów, rękodzieła i unikatowych pomysłów. Każdy pierścionek, naszyjnik czy kolekcja powstaje dzięki pracy projektantów, rzemieślników i fotografów, którzy wspólnie tworzą coś więcej niż tylko produkt – tworzą wartość. Każdy z nas ma rzeczy, które wiążą się z emocjami, wspomnieniami, historią, ale przecież część z tych rzeczy ma również wymierną wartość finansową. Aby ją utrzymać, stworzono system zabezpieczający tę wartość, którego elementem są prawa autorskie.

To, co powstanie w wyniku wykorzystania pracy twórczej, jest utworem, a ten, kto stworzył utwór, będzie autorem. Brzmi prosto, ale często wcale tak proste nie jest. Przecież nasza wiedza i pomysły są sumą różnego rodzaju doświadczeń i nauki. To, co tworzymy, nie powstaje w oderwaniu od rzeczy (utworz), to czasem przeróbka innej rzeczy – na własnych działaniach inspirowanej tym, co widzieliśmy. Często też nie tworzymy sami, ale wspólnie z innymi osobami, np. zamawiamy wykonanie projektu, który potem często chcemy wykorzystywać. Kto w takiej sytuacji jest chronionym systemem praw autorem? Na jakich zasadach? Kto ma prawa do projektu, biżuterii, do zdjęć kamienia, które trafią do katalogu?

W branży jubilerskiej, gdzie doświadczenie i kunszt spotykają się z kreatywnością, prawa autorskie odgrywają fundamentalną rolę – chronią dorobek projektantów i artystów, którzy talentem kształtują styl i tożsamość marki. Projekt biżuterii to nie tylko przedmiot, lecz efekt wrażliwości i artystycznej wizji twórcy, ale inspirowanie się cudzymi pomysłami, a nawet ich kopiowanie daleko wykracza już poza artystyczny dialog. Świadomość intelektualna, której nie można w sposób widoczny „oznaczyć” czy przypisać do cudów sfabrykowanych, nie mniej podlega ochronie. Każde bezprawne powielanie projektów bez zgody ich autora jest więc poważnym naruszeniem prawa. Tylko świadome podejście do kwestii praw własności i odpowiednie rozumienie tego, czym są autentyczność, oryginalność i rzetelność, może stanowić fundament nowoczesnych firm jubilerskich.

Adam Pstrągowski
prezes S&A Jewellery Design

Jeśli nie zostanie to jasno ustalone, mogą pojawić się niejasności, a przy bardziej kosztowne i trudne do rozwiązania. A czy da się zrobić ustalenia, uregulować te sprawy?

Polskie prawo autorskie (ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 1994 r.) mówi jasno: ochronie podlega każdy „przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze”. W praktyce oznacza to, że chronione są nie tylko książki czy obrazy, ale także projekty biżuterii, katalogi reklamowe, fotografie bursztynu czy nawet unikatowe wzory ekspozycji na targach.

Co ważne, ochrona powstaje automatycznie, od momentu stworzenia utworu. Zatem do zasady nie trzeba niczego rejestrować ani zgłaszać. Problem polega na czym innym: trzeba ustalić, kto może być jego autorem i w jaki sposób oraz jak należy się zabezpieczyć przed ewentualnymi naruszeniami naszego prawa autorskiego.

A czym tak naprawdę jest prawo autorskie? Otóż jest to regulacja pozwalająca zapewnić ochronę praw przysługujących twórcy/współtwórcom. I dla tu zrozumienia mają digresja – mówiąc w pewnym uproszczeniu: gdy powstanie utwór, to jego autor staje się właścicielem / a pewien rodzaj własności.

Prawa autorskie dzieli się na dwie kategorie:

• prawa osobiste – są niezbywalne, dotyczą twórcy, chronią autora dzieła. Oznaczają, że zawsze należy wskazać twórcę (np. projektanta biżuterii czy fotografa). Nie można ich sprzedać ani przenieść.

• prawa majątkowe – umożliwiają korzystanie, ale też przeniesienie praw majątkowych do utworu na przykład poprzez podpisaną umowę sprzedaży, licencji albo innego wyraźnego zapisu.

Te dwa prawa działają łącznie – dotyczą tego samego dzieła i ekonomicznego korzystania z niego przez jego twórcę, a więc m.in. produkcji, sprzedaży, reprodukcji. To obowiązki, ale zarazem przywileje. Często od ich przeniesienia zależy uprawnienie do korzystania z przedmiotu i bez obaw o roszczenia.

Jak wskazaliśmy wyżej, prawo autorskie można przenieść na inną osobę wraz z majątkowymi prawami do niego, wtedy stają się jej własnością. Zainteresowany nabywa rzecz wraz z jej prawami. Przenoszenie oznacz

Udostępniono 30% tekstu, dostęp do pełnej treści artykułu tylko dla prenumeratorów.

NUMER WSTAWIANY 02/2025
POLSKI JUBILER DZIAŁY PORADY